«ՀՀ ազգային անվտանգության մարմինների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի և ՀՀ օրենսդրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում ՀՀ ԱԱԾ հետախուզության մարմինը, համաձայն իր գործառութային պարտականությունների, իրականացնում է հետախուզական գործունեություն, ինչպես ՀՀ, այնպես էլ օտարերկրյա պետությունների տարածքից: Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայության Կանոնադրության համաձայն՝ ՀՀ ԱԱԾ-ն իրականացնում է Հայաստանի տարածքում ազգային անվտանգության խնդիրներին առնչվող հետախուզական գործունեություն ծավալող բոլոր պետական մարմինների և ստորաբաժանումների աշխատանքի օպերատիվ ղեկավարումը: 

Պետական կառավարման համակարգում ՀՀ ԱԱԾ hետախուզության մարմինն ազգային անվտանգության ապահովման կարևոր բաղադրիչներից է և կոչված է պաշտպանելու անձի, հասարակության և պետության անվտանգությունն արտաքին սպառնալիքներից:

ՀՀ ազգային անվտանգության մարտահրավերներին և պետության դեմ ուղղված արտաքին վտանգներին դիմագրավելու, ինչպես նաև արտաքին քաղաքական դաշտում Հայաստանի կենսական կարևոր շահերին առնչվող խնդիրների արդյունավետ լուծման նպատակով իր գործառութային ուղղություններով հետախուզության մարմինը ձեռք է բերում, մշակում և վերլուծում հետախուզական տեղեկատվություն՝ ՀՀ բարձրագույն ղեկավարությանը զեկուցելու համար: Իր առջև դրված խնդիրների լուծման շրջանակներում իրականացնելով հետախուզական գործունեություն՝ այն աջակցում է նաև Հայաստանի բնականոն զարգացմանը ռազմատեխնիկական, տնտեսական, գիտատեխնիկական և այլ ոլորտներում։

Ցանկացած պետության համար հետախուզությունը անվտանգության ապահովման և արդյունավետ կառավարման կարևոր գործիքներից մեկն է: Անկախության առաջին իսկ օրերից հայկական հետախուզությունը զարգացավ և ամրապնդվեց դժվարին փորձությունների շրջանում, ինչը հաջողվեց Հայոց պետականության նախորդ ժամանակաշրջանների լավագույն փորձի արդյունավետ կիրառմամբ՝ զարգացնելով և թրծելով հետախուզական միտքն ու ոլորտի նրբությունները:

ՀՀ ԱԱԾ հետախուզական մարմինը, պատվով հաղթահարելով պատերազմական պայմաններով թելադրված փորձությունները, երկրի զարգացմանը և առաջընթացին համահունչ իր կարևոր և անփոխարինելի տեղը զբաղեցրեց Հայաստանի պետական կառավարման համակարգում:

Հետախույզի մասնագիտության յուրահատկություններով պայմանավորված՝ ոլորտի ծառայողների ամենօրյա դժվարին և պատասխանատու աշխատանքը, որպես կանոն, լուսաբանման ենթակա չէ և երկար տասնամյակներ մնում է գաղտնիության քողի տակ: Չակնկալելով սեփական աշխատանքի հրապարակային գնահատական՝ հետախուզության աշխատակիցներն օրնիբուն աշխատանքով իրենց անփոխարինելի լուման են ներդնում Հայաստանի Հանրապետության առաջընթացի և հետագա զարգացման անշեղ նպատակի իրականացման գործում:

Հայազգի հետախույզներ

Հետախուզական գործունեությունը, այդ թվում արտաքին հետախուզությունը, ազգային անվտանգության մարմինների գործունեությունն է՝ ուղղված արտաքին ու ներքին անվտանգության սպառնալիքների վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալուն և պետության հիմքերն ամրապնդելուն:

Հետախուզության ամբողջ պատմությունը, հատկապես վերջին երկու հարյուրամյակների ընթացքը, վկայում են, որ իսկական հետախույզը, բնավորության ինչպիսի գծեր էլ որ ունենա, աչքի է ընկնում նախ և առաջ իր բարձր մտավոր կարողություններով, մասնավորապես վերլուծական մտքի ունակություններով: Հետախուզությունը հաճախ բնորոշվում է որպես մեծ մտավոր կարողությունների տեր մարդկանց մրցասպարեզ: Հենց այդպիսի մարդկանց գործունեությունն է ապացուցում, որ հետախուզական աշխատանքը և՛ խաղաղ, և՛ պատերազմական ժամանակ արդյունավետ է լինում ոչ այնքան քանակի հաշվին, որքան որակի:

Հետախուզության պատմության մասնագետ Ա. Սարգսյանի բնորոշմամբ. «Ըստ էության, պետության հետախուզական համակարգի վիճակն արտացոլում է նրա «առողջությունը», այսինքն՝ նրա ուժը և միջազգային հեղինակությունը»:

Լեգենդար հետախույզ Գևորգ Վարդանյանի և նրա տիկնոջ՝ Գոհար Վարդանյանի վկայությամբ. «Հետախույզի մասնագիտությունը հեռու է ռոմանտիկ արկածախնդրությունից և իրականում նրա հիմքում դրված են ինքնամոռաց նվիրվածությունն ու քրտնաջան աշխատանքը: Հնուց ի վեր բոլոր ազգերի հետախույզները զբաղվում են տեղեկույթի հայթայթմամբ, ընդ որում՝ այնպիսի տեղեկույթի, որը հատկապես թաքցվել և թաքցվում է «օտար աչքերից»:

Հետախույզի աշխատանքը պահանջում է ստեղծագործական մոտեցում, ինչի շնորհիվ հնարավոր է դառնում «մանրուքներից» և բոլորին հայտնի տվյալներից անել պետությունների համար երբեմն ճակատագրական նշանակություն ունեցող հետևություն: Այդ իսկ պատճառով, հետախույզից պահանջվում է ոչ միայն մտավոր և հոգեբանական գերազանցություն, այլև ֆիզիկական պատրաստվածություն, նպատակասլացություն, տոկունություն, աշխատասիրություն և այլն:

Պատմությանն ուղղված հետադարձ հայացքը նկատելի է դարձնում, որ նշված հատկանիշները բնորոշ են մեր ազգի ներկայացուցիչներին: Մեզ այդպիսին են դարձրել անցած հազարամյակները՝ հայրենի երկրի պաշտպանության համար մղվող պայքարը, պետականության վերականգնման գոյամարտը, ռեսուրսների սակավությունը: Հավանաբար դա է պատճառը, որ հետախուզության բնագավառում հայերն աչքի են ընկնում այնպիսի փայլուն մասնագետներով, որոնց անմիջական մասնակցությամբ ու ղեկավարությամբ հիմնվել են հետախուզական կառույցներ, իսկ հետագայում՝ օպերատիվ գործունեության նոր ուղղություններ»: