ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի 2018թ. հունիսի 28-ի N 860-Լ որոշմամբ հաստատվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության նոր կանոնադրությունն ու կառուցվածքը, համաձայն որի՝ կազմավորվել է ՀՀ ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտը, որը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համակարգում երկարամյա գործունեություն ծավալած քննչական մարմնի իրավահաջորդն է (1991-1996 թթ. ՀՀ ազգային անվտանգության պետական վարչությունում գործել է քննչական բաժին, 1996-1999 թթ. ՀՀ ՆԳ և ԱԱՆ կազմում եղել է քննչական վարչություն, 1999-2002 թթ. ՀՀ ԱԱՆ-ի կազմում՝ քննչական վարչություն, 2002-2018 թթ․՝ ՀՀ ԱԱԾ քննչական վարչություն, 2018-2023 թթ.՝ ՀՀ ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտ, իսկ 2023թ-ից՝ ՀՀ ԱԱԾ քննչական գլխավոր վարչություն):
Քննչական գլխավոր վարչության կազմում ձևավորվել և գործում են հետևյալ բաժինները՝
1. Հասարակական անվտանգության, սահմանադրական կարգի հիմունքների և պետության անվտանգության, խաղաղության և մարդկության անվտանգության, կառավարման կարգի դեմ ուղղված հանցագործությունների գործերով քննության բաժին․
2. ՀՀ հակակոռուպցիոն և ՀՀ քննչական կոմիտեների քննիչների կողմից իրենց պաշտոնեական դիրքի կապակցությամբ հանցակցությամբ կամ նրանց հանցագործությունների վերաբերյալ վարույթներով քննության բաժին։
3. Կոռուպցիոն, կազմակերպված և պաշտոնեական հանցագործությունների վարույթներով քննությսն բաժին։
4. Ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների վարույթներով քննության բաժին։
Քննչական գլխավոր վարչությունում ներկայումս իրականացվում է քննիչների նեղ մասնագիտացում՝ ըստ հանցատեսակների՝ հաշվի առնելով վարույթում քննվող գործերի առանձնահատկությունները, ինչպես նաև գիտատեխնիկական հնարավորությունները՝ հատկապես տեղեկատվական անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություններով։ Մասնագիտական տարանջատման արդյունքում գործում են առանձին բաժիններ, որոնք անմիջականորեն ղեկավարվում են այդ ոլորտի խորացված գիտելիքներով օժտված, փորձառու բաժնի պետերի կողմից:
Քննչական գլխավոր վարչության քննիչները տարբեր համաձայնագրերի շրջանակներում վերապատրաստվում են ՀՀ ԱԱԾ գիտաուսումնական կենտրոնում, ՀՀ Արդարադատության ակադեմիայում, մասնակցում են ուսումնական ծրագրերի ՌԴ ԱԴԾ-ում, Չինաստանում և ԱՄՆ դեսպանատան կողմից կազմակերպվող սեմինարներին: ԱԱԾ քննչական գլխավոր վարչությունում քննվում են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված հասարակական անվտանգության, բնակչության առողջության, սահմանադրական կարգի հիմունքների և պետության անվտանգության, կառավարման կարգի, տնտեսական գործունեության, խաղաղության և մարդկության անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունները, ինչպես նաև բոլոր այն վարույթները, որոնք հանձնարարվում են ՀՀ գլխավոր դատախազության կողմից:
ՀՀ ԱԱԾ ՔԳՎ կողմից իրականացվող քրեական վարույթներով առավել գերիշխող հանցագործության տեսակներն են կոռուպցիոն հանցագործությունները, ապօրինի սահմանահատումները, անօրինական միգրացիան, պետական դավաճանությունը, լրտեսությունը, թմրամիջոցների մաքսանենգությունը: Քննչական գլխավոր վարչությունում իրականացված քրեական վարույթների զգալի մասը եղել է բարդ, մեծածավալ և բազմադրվագ, ընդ որում՝ առանձին դեպքերում ՔԳՎ-ի քննությանն են հանձնվել նաև այլ մարմինների քննչական ենթակայության` չբացահայտված կամ խնդրահարույց ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների դեպքերի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթները, որոնք ՀՀ ԱԱԾ օպերատիվ ստորաբաժանումների հետ համատեղ ձեռնարկված լայնածավալ միջոցառումների արդյունքում սահմանված ժամկետներում բացահայտվել և հասցվել են տրամաբանական ավարտին։
2022թ. հուլիսի 1-ից ուժի մեջ մտած ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների, ինչպես նաև 09.06.2022թ. ՀՀ ԱԱ մարմինների մասին օրենքում կատարված փոփոխությունների համաձայն՝ 2024թ-ի հունվարի 1-ից ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության քննչական գլխավոր վարչության գործառույթները փոխանցվել են ՀՀ քննչական կոմիտեին:
